U svako doba na Zlatibor, a evo i zašto!

Planine su verovatno najočuvaniji prostori Srbije. Najočuvaniji ako govorimo o zdravoj prirodi, o rekreativnim i terapeutskim elementima prirodnog okruženja.

Planine Srbije su oduvek bile blagotvorne u terapeutskom smislu, veličanstvene i očaravajuće u svom pojavnom obliku i krajoliku. Zlatibor je svoje mesto na turističkom planu Srbije odavno zauzeo – uvek je na jednom od tri, četiri mesta po posećenosti i lepoti.

Priroda je retko gde bila toliko izdašna kao na Zlatiboru: talasaste visoravni obrasle borovim i jelovim šumama, blage visoravni, prijatna klima, čist vazduh i odlična voda.

Pokušaćemo da vam u kratkim crtama predočimo kakvo blago se krije na 238 kilometru od Beograda.

Klima Zlatibora, zdravstvene blagodeti i rekreativni potencijal

 Na prvom mestu, Zlatibor je prostorno veoma otvoren prirodni lokalitet na 1.000 metara nadmorske visine, i baš ta činjenica omogućila mu je veliki broj sunčanih sati u toku godine. To je strašno bitno znati jer sam položaj ove divne planine omogućava povećanu količinu kiseonika i smanjen vazdušni pritisak pa sve to zajedno terapeutski povoljno deluje na krvotok, žlezde sa unutrašnjm lučenjem, uopšte na ceo organizam.

Ugao osunčanja talasastih visoravni je skoro 180º, prozračnost je tako veća i nema alergena; relativna vlažnost vazduha je 76%, leta su toplija nego npr. na Tari ili Kopaoniku.

Vazduh je u stalnom pokretu, sadrži više ozona pa povoljno utiče na disanje, a vegetacioni sistem i povoljno delovanje geomorfoloških činilaca Zlatibora čine čuda za naš telesni sistem.

Zlatiborska visoravan nema velike visinske varijacije pa je klima prilično jednaka u svim krajevima. Veća nadmorska visina Tornika i Čigote i osojni položaj padina odlične su zbog količine snega za zimske sportove.

Zlatibor ima niže srednje-godišnje temperature u toku leta pa je svežiji. Magle su veoma retke jer ih vetrovi brzo odagnaju ka čavlovačkoj oblasti i ka istoku teritorije. Klima je inače prosečno hladna, suva, bez prašine, a vazduh razređen i smanjen vazdušni pritisak pa na naše gradske organizme zatrovane smogom deluje veoma stimulativno. Sunčevi zraci povećavaju  kalcijum u krvi i povoljno deluju na raspoloženje (kod neurasteničnih i hipohondričnih osoba naročito). Da bi adekvatno iskoristili dan iz meteorološkog ugla, predlaćemo da pratiti prognozu vremena za Zlatibor po satima.

Nekoliko je osobina ovde udruženo: geomorfološki sastav tla, povoljna klima, šume, vazduh, nadmorska visina. Već spomenuta osunčanost omogućava biljnom hlorofilu da jače razlaže ugljen-dioksid i oslobađa kiseonik. Nadmorska visina ima veoma važan terapeutski činilac. Na svakih 100 m temperatura je niža za 0.5 C, vazdušni pritisak takođe. Sa opadanjem vazdušnog pritiska raste hemoglobin u krvi.

Na visini od 1.150 m hemoglobin u krvi se poveća za 11%. Disanje je lakše, krvotok je brži. Kiseonik koji dišemo u Beogradu prepun je amonijaka, ugljen monoksida, jod-aldehida, u razređenom planinskom vazduhu kiseonika koliko želite!

Dakle, posetite Zlatibor i povećajte broj krvnih zranaca za preko dva miliona!

Postoje empirijska saznanja o tim važnim posebnim rekreativnim elementima: napasanje stada na pašnjacima ispod kojih su trijarski krečnjaci i sedimentne stene čini da stoka dobija na težini, dok je mleko savršenog kvaliteta. Biogenetska delovanja geološkog sastava tla je specifična na Zlatiboru.

Od davnina su se slabašna deca vodila na Zlatibor, da bi se vraćala kući okrepljena i snažnija, organizam bi im se oporavio.

Zlatibor u svim godišnjim dobima

Na Zlatiboru je odlično otići u svako doba godine evo i razloga: rekreativni potencijal planine je više nego odličan!

Zdravstveni turizam („Čigota program“), sportski turizam (fudbalski, teniski, košarkaški tereni, bazeni, fitnes i bodibilding klubovi), kongresni turizam (seminari i naučni skupovi) i rekreativni turizam (šetačke staze, obilazak kanjona Uvca i ostalih reka itd.).

Kao i svaka planina, najviše je ponuda za rekreaciju tokom zime, skijanje je na prvom mestu.

U Murtenici postoji staza za smučarsko trčanje i biatlon gde se svake godine održavaju regionalna takmičenja – od juniora i seniora do veterana; samo da spomenemo da je lokalni smučarski klub „Zlatibor“ višestruki ekipni prvak Srbije sa preko 600 medalja.

Ski centar „Tornik“ na nadmorskoj visini od 1.110 – 1.490m ima kapacitet skijališta do 5.000 skijaša na sat. Ski centar poseduje šestosednu žičaru, kapaciteta 3.000 skijaša na sat i dva ski lifta Četiri staze, Čigota, Tornik, Ribnica i Zmajevac pokrivene su sistemom za veštačko osnežavanje.

https://youtu.be/y1Sj1dYoinY

Turizam, počeci

Ceo zlatiborski kraj još tokom srednjeg veka trgovao je sa Dubrovačkom republikom; kasnije, pod Turcima i usled turbulentnih političkih prilika i loših puteva slabije, ali već u 16. veku se opet vešto trguje. Dubrovčani su kupovali najviše katrana za izgradnju brodova, ali i stoku i stočne proizvode. Rat Austrije i Turske, krajem 18. veka opusteo je zlatiborski kraj (Palisad, Tornik, Ribnica kao veća „privredna“ mesta tog doba).

Krajem 19. veka, negde 1870. i kasnije, mnogi naučenjaci i trgovci iz kraja počeli su da govore o letnjikovcima, gostionicama koje bi privukle turiste i posetioce. Naravno, mentalitet srpskog seljaka je uvek bio „nezgodan“:  nesloga i lenjost učinili su svoje – mnogo se govorilo, ali se ništa u delo nije sprovodilo. Čak se govorilo i o izgradnji sanatorijuma – godinama su se prikupljali dobrovoljni prilozi. Rad na realizaciji te ideje se protegao u večnost. Taman se Užički okrug spremao da krene u izgradnju zgrade, došlo je do Majskog prevrata i Balkanskih ratova.

Detalje o celoj ovoj priči možete pročitati u knjizi Milisava Đenića „Zlatibor u prošlosti„.

Da bi turisti iz udaljenih krajeva došli u ovaj „zlatni perivoj“ trebalo je napraviti puteve, a kako je Zlatibor u 19. veku bio pogranična oblast (sa Užicem kao snažnim  privrednim i ekonomskim centrom) karavanski saobraćaj se trebao urediti za konjske zaprege. Sve je veća bila potražnja poljoprivrednih proizvoda sa zlatiborskog područja pa su se preko brda i krševa uglavnom koristili žilavi brdski konjići.

Stari Vlah i užički kraj su bili glavna čvorišta karavanskih puteva. Tek po izlasku Turaka iz Užica 1862. gradili su se putevi na regionalnim pravcima Užice-Požega, Užice-Čajetina, Užice-Kokin Brod.

Turizam danas

* Palisad i Partizanske vode su najstarija naselja zlatiborske visoravni. Nalaze se u gornjem delu doline Obudojevice, blizu jedno drugog, na nadmorskoj visini od oko 1.000 m. Partizanske vode su se nekada zvale „Kraljeva voda“ , po kralju Aleksandru Obrenoviću koji je 1893. napravio česmu na izvoru malene reke Kulaševac. Posle Drugog svetskog rata, u spomen na izginule partizane, mesto menja ime u „Partizanske vode„, a od 1991. ime mesta je „Zlatibor„.

Partizanske vode ima više šuma od Palisada.

Prvo imanje kupljeno za turističke potrebe na Palisadu 1905. bio je mali drveni restoran i nekoliko brvnara oko kojih su bile zasađene borove šume. Tek 1927. krenula je izgradnja kafana i restorana, neke od poznatijih su bile kafana Mijaila Jevremovića i Veljka Kremića. Tridesetih godina je broj izletnika i turista brojao 500 ljudi. Razvoj turizma povećavao se svake godine pa je 1939. zvanično bilo 1.960 gostiju u pansionima i vilama.

 Ribnica

* Ribnica se nalazi ispod severnih padina Tornika, davno su je nazvali „vazdušna banja“ pa je tridesetih godina to bilo najlepše mesto na Zlatiboru. Tu su odmarali poslovni ljudi, mnogi jugoslovenski ministri, bolesni od upale pluća, botaničari iz Evrope čak i jedna engleska plemićka porodica. Ono što privlači turiste su guste četinarske šume, strme padine za skijaše, reke Ribnica i Ribničko jezero (koje se nalazi na putu za manastir Tornik i manastir Uvac), Crni Rzav i pešačke staze.

Specijalna bolnica Čigota

* Specijalna bolnica Čigota pedesetak godina se uspešno bavi lečenjem oboljenja štitaste žlezde, lečenjem bolesti metabolizma i rehabilitacijom bolesti loko-motornog sistema. Pored medicinskih usluga u ponudi su raznovrsni rekreativni programi za decu i odrasle (poluolimpijski bazen, relaks centri) kao i kongresna sala, pansionski restoran sa preko 300 mesta i veliki hotelski deo.

Zbog ovako bogatog turisitčkog sadržaja postoji ogroman broj privatnog smeštaja, a najveći izbor i najbolju sistematizaciju kad su u pitanju apartmani na Zlatiboru možete potražiti preko agencije Zlatibor.org.

Ostale tačke od važnosti

* Manastiri Uvac je zadužbina Nemanjića i nalazi se u kanjonu reke Uvac, 25 kilometara jugozapadno od Zlatibora. Obnovljen je 1989. uz veliku pomoć Narodnog muzeja iz Užica.

* Manastir Rujno je neobično lep manastir iznad jezera Vrutci, na delu obale koje pripada području sela Bioska, na petnaestom kilometru od Užica. Manastir Dubrava se nalazi istočno od Priboja, građen u srednjem veku.

* Crkva Sv. apostola Petra i Pavla u Sirogojnu,

* Stara crkva u Užicu, neobičnog oblika, sa strmim i visokim krovom i sa malim drvenim tornjem na zapadnoj strani. Uz crkvu je podignut krajem XIX veka veoma lep zvonik od drveta.

* Lovni tereni i izletišta.“ Lovište „Čavlovac“ je smešteno između dubokih dolina Rzava i Ribnice, izlomljenog je reljefa i u njemu lovci love divlje svinje, srne i zečeve. Lovište je površine 5.300 ha na nadmorskoj visini 620 m. Lovište „Šargan“ je na 610 m nadmorske visine, 35 km udaljeno od Bajine Bašte. Površina mu je 13.700 ha. Smeštaj za lovce je obezbeđen.

* Stopića pećina. Ovo je rečna pećina kroz koju protiče Trnavski potok, između sela Rožanstva i Trnave, na severnoistočnoj strani Zlatibora. Od Zlatibora je udaljena 19 km, a od Beograda 250 km. Sastoji se iz 5 celina: svetla dvorana, tamna dvorana, velika sala sa kadama i rečni kanal. Pećina je poznata baš po tim krečnjačkim kadama, nastalim taloženjem krečnjaka; to su u stvari udubljenja oivičena naborima od kamena u kojima se skuplja voda i preliva u formi kaskada.

* Specijalni prirodni rezervat „Uvac“ se nalazi u predelu Starovlaške visije, okružen planinama Zlatar na jugozapadu i Javor na severoistoku. Prostire se na teritoriji opština Sjenica i Nova Varoš, površine 7.543 ha. Nadmorska visina rezervata Uvac je 760 m u niziji, a na vrhu kanjona nadmorska visina iznosi 1322 m. Poznato je prirodno stanište beloglavog supa i još stotinu drugih vrsta ptica.